Theo Cindy Wooden của hãng tin CNS, Đức Phanxicô, nhân cuộc gặp riêng với hơn 200 thành viên Hội đồng Giám mục Ý ngày 20 tháng 5, 2024, tại cuộc họp mùa xuân của họ, được tổ chức tại Vatican, đã dành 90 phút để trả lời các câu hỏi, nhưng không có bản ghi nào được công bố.



Sáu ngày sau, một trang web tin đồn khét tiếng của Ý đưa tin rằng Đức Giáo Hoàng đã sử dụng một thuật ngữ tiếng lóng mang tính xúc phạm trong tiếng Ý để mô tả một số chủng viện bị lưu ý bởi văn hóa đồng tính.

Việc ấy khiến phòng báo chí Vatican lên tiếng: Đức Phanxicô “không bao giờ có ý xúc phạm hoặc thể hiện mình bằng những thuật ngữ kỳ thị người đồng tính, và ngài gửi lời xin lỗi tới những người bị xúc phạm khi sử dụng một thuật ngữ do người khác báo cáo”, được coi là thô tục ở Ý.

Trang web trên, có tên là Dagospia, cho biết Đức Giáo Hoàng đã sử dụng thuật ngữ ngày 20 tháng 5 khi trả lời câu hỏi của một giám mục về việc tiếp nhận những người đồng tính nam vào chủng viện với tư cách là ứng viên cho chức linh mục.

Các tờ báo hàng đầu của Ý là La Repubblica và Corriere della Sera cho biết hôm 27 tháng 5 họ đã xác nhận với các giám mục Ý giấu tên rằng Đức Phanxicô đã sử dụng tiếng lóng thô tục, mặc dù Corriere cũng lưu ý rằng Đức Giáo Hoàng “đôi khi vấp phải tiếng Ý có phần sáng tạo mà không nhận thức được các sắc thái”.

Matteo Bruni, giám đốc văn phòng báo chí Vatican, đã trả lời vào cuối ngày 28 tháng 5 trước nhiều yêu cầu bình luận.

Ông nói, “Đức Giáo Hoàng Phanxicô biết về những bài báo gần đây nói về cuộc trò chuyện giữa ngài, đằng sau những cánh cửa đóng kín, với các giám mục của Hội đồng Giám mục Ý.

“Như ngài đã có cơ hội phát biểu nhiều lần, ‘Trong Giáo hội có chỗ cho mọi người, cho mọi người! Không ai là vô dụng, không ai là người thừa, có chỗ cho mọi người. Y hệt như chúng ta, mọi người,’ "
La Repubblica đã báo cáo rằng từ ngữ mà Đức Giáo Hoàng sử dụng trong tiếng Ý “đã khiến nhiều giám mục nao núng. Đức Giáo Hoàng Phanxicô không lạ gì với lối nói thiếu chừng mực; cuộc họp diễn ra sau những cánh cửa đóng kín, cuộc trò chuyện không trang trọng, nhưng khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô sử dụng hạn từ đó 'có sự căng thẳng trong phòng'”.

Trong khi Đức Phanxicô nhấn mạnh với các giám mục rằng những người Công Giáo LGBTQ+ phải được chấp nhận trong Giáo hội và được đối xử tôn trọng, thì theo báo cáo, ngài đã nói tại cuộc họp rằng tốt hơn là không chấp nhận những người đồng tính nam làm ứng viên cho chức linh mục.

Bruni không bình luận về báo cáo đó.

Trong một cuộc họp kín tương tự với các giám mục Ý vào năm 2018, La Repubblica đưa tin, Đức Giáo Hoàng đã nói với các ngài rằng nếu các ngài có “dù chỉ một chút nghi ngờ” về việc một ứng viên đồng tính có thể sống cuộc sống độc thân trong chủng viện và với tư cách là một linh mục, "Tốt nhất là đừng để họ vào."

Trong một cuộc phỏng vấn dài thành sách vào năm 2018, Đức Phanxicô cũng đã nói rằng các bề trên phải có khả năng giúp các ứng viên đồng tính chuẩn bị cho cuộc sống độc thân hoặc khuyến khích họ rời khỏi chủng viện.

“Đồng tính luyến ái là một vấn đề rất nghiêm trọng, phải được phân định một cách thỏa đáng ngay từ đầu với các ứng viên, nếu đó là trường hợp. Chúng ta phải đòi hỏi”, Đức Thánh Cha đã nói với Cha Fernando Prado dòng Claretian trong cuộc phỏng vấn thành sách, “Sức mạnh của ơn gọi: Đời sống thánh hiến ngày nay."

Đức Phanxicô đã nói rõ trong cuộc phỏng vấn rằng ngài muốn nói về hoạt động đồng tính luyến ái giữa các linh mục và tu sĩ tuyên khấn khiết tịnh và độc thân.

Đức Giáo Hoàng nói: “Trong đời sống thánh hiến hay đời sống linh mục, không có chỗ cho loại tình cảm này. Vì lý do đó, Giáo hội khuyến cáo những người có khuynh hướng ăn sâu này không nên được chấp nhận vào thừa tác vụ hoặc đời sống thánh hiến”.

Một chỉ thị năm 2005 của Bộ Giáo dục Công Giáo lúc bấy giờ, được Đức Giáo Hoàng Bê-nê-đíc-tô XVI phê chuẩn, nói rằng giáo hội “không thể thừa nhận vào chủng viện hoặc các chức thánh những người thực hành đồng tính luyến ái, có khuynh hướng đồng tính luyến ái sâu xa hoặc ủng hộ điều gọi là 'văn hóa đồng tính nam'."

Các giám mục và bề trên các dòng tu, những người chịu trách nhiệm đưa ra quyết định cuối cùng về việc tiếp nhận các ứng viên vào chức linh mục và đời sống tu trì, đã tiếp tục thảo luận và tranh luận về ý nghĩa của “khuynh hướng đồng tính luyến ái sâu xa”, điều này rõ ràng là điều đã đặt ra câu hỏi cho các giám mục.

Phản ứng của Reuters và A.P.

Hãng Reuters, ngày 28 tháng 5, 2024, đưa tin: Đức Giáo Hoàng được cho là đã sử dụng thuật ngữ thô tục đối với người đồng tính.

Theo Reuters, La Repubblica và Corriere della Sera, những tờ nhật báo có số lượng phát hành lớn nhất ở Ý, đã dẫn lời Đức Giáo Hoàng nói rằng các chủng viện, hay các học viện đào tạo linh mục, đã quá đầy rẫy những “frociaggine”, một thuật ngữ thô tục trong tiếng Ý được dịch đại khái là “sự ngu ngốc”.

Vatican đã không trả lời yêu cầu bình luận.

La Repubblica quy câu chuyện của mình cho một số nguồn không xác định, trong khi Corriere cho biết nó được ủng hộ bởi một số giám mục giấu tên, những người cho rằng Đức Giáo Hoàng, với tư cách là người Argentina, có thể đã không nhận ra rằng thuật ngữ tiếng Ý mà ngài sử dụng có tính xúc phạm.

Reuters nhận định: Đức Phanxicô, 87 tuổi, cho đến nay vẫn được ghi nhận là người đã lãnh đạo Giáo Hội Công Giáo Rôma thực hiện một cách tiếp cận thân thiện hơn đối với cộng đồng đồng tính.

Vào năm 2013, khi bắt đầu triều đại giáo hoàng của mình, ngài đã có câu nói nổi tiếng: “Nếu một người là người đồng tính, tìm kiếm Chúa và có thiện chí, thì tôi là ai mà phán xét họ?”, trong khi năm ngoái ngài đã cho phép các linh mục ban phước lành cho các cặp đồng tính, gây ra phản ứng bảo thủ dữ dội đáng kể.

Tuy nhiên, ngài đã đưa ra một thông điệp tương tự về các chủng sinh đồng tính - trừ những lời được cho là chửi thề - khi ngài gặp các giám mục Ý vào năm 2018, yêu cầu họ xem xét cẩn thận những người nộp đơn xin chịu chức linh mục và từ chối bất kỳ người nào bị nghi ngờ là đồng tính luyến ái.

Trong một tài liệu năm 2005, được ban hành dưới thời vị tiền nhiệm quá cố của Đức Phanxicô là Bênêđíctô XVI, Vatican cho biết Giáo hội có thể thừa nhận vào chức linh mục những người đã rõ ràng vượt qua xu hướng đồng tính luyến ái trong ít nhất ba năm.

Tài liệu nói rằng những người đồng tính luyến ái và những người có khuynh hướng đồng tính “ăn sâu” cũng như những người “ủng hộ điều gọi là văn hóa đồng tính” nên bị cấm.

Nicole Winfield của hãng A.P. , ngày 29 tháng 5, 2024, nhấn mạnh nhiều đến tuyên bố của phát ngôn viên Vatican Matteo Bruni, người đã thừa nhận cơn bão truyền thông nổ ra về những bình luận của Đức Phanxicô, được chuyển đến các giám mục Ý một cách kín đáo vào ngày 20 tháng 5.

Bruni cho biết Đức Phanxicô đã biết về các báo cáo và nhắc lại rằng Đức Giáo Hoàng người Argentina, người đã coi việc tiếp cận những người Công Giáo LGBTQ+ là một dấu ấn trong triều đại giáo hoàng của mình, từ lâu đã khẳng định rằng “có chỗ cho tất cả mọi người” trong Giáo Hội Công Giáo.

Bruni nói: “Đức Giáo Hoàng không bao giờ có ý xúc phạm hoặc thể hiện mình bằng những thuật ngữ kỳ thị người đồng tính, và ngài gửi lời xin lỗi đến những người bị xúc phạm khi sử dụng thuật ngữ do người khác báo cáo”.

Với tuyên bố này, Bruni cẩn thận tránh xác nhận thẳng thừng rằng Đức Giáo Hoàng thực sự đã sử dụng thuật ngữ này, để phù hợp với truyền thống của Vatican là không tiết lộ những gì giáo hoàng nói sau cánh cửa đóng kín. Nhưng Bruni cũng không phủ nhận việc Đức Phanxicô đã nói điều đó.

Và đối với những người từ lâu đã ủng hộ việc hòa nhập và chấp nhận nhiều hơn những người Công Giáo đồng tính, vấn đề này còn lớn hơn chính từ ngữ đó.

“Hơn cả những lời lẽ xúc phạm mà Đức Giáo Hoàng đã thốt ra, điều gây tổn hại là việc Giáo hội định chế nhất quyết 'cấm' những người đồng tính nam làm linh mục như thể tất cả chúng ta đều không biết (và phục vụ cùng với) rất nhiều, rất nhiều linh mục tài năng, độc thân, đồng tính, ” Natalia Imperatori-Lee, trưởng khoa nghiên cứu tôn giáo tại Đại học Manhattan, nhận định.

Bà nói thêm: “Cộng đồng LGBTQ dường như là mục tiêu thường xuyên của những ‘sai lầm’ trực tiếp, ngoài ý muốn từ những người ở Vatican, bao gồm cả Giáo hoàng, những người lẽ ra phải biết rõ hơn”.

Nicole cho biết thêm: Đức Phanxicô phát biểu tại một phiên họp của Hội đồng Giám mục Ý, nơi gần đây đã thông qua một tài liệu mới phác thảo việc đào tạo các chủng sinh Ý. Tài liệu này, chưa được công bố trong khi chờ Tòa thánh xem xét, được cho là đã tìm cách mở ra một số khoảng trống trong lệnh cấm tuyệt đối của Vatican đối với các linh mục đồng tính bằng cách đưa ra vấn đề độc thân là yêu cầu hàng đầu đối với các linh mục, đồng tính hay dị tính.

Lệnh cấm của Vatican đã được nêu rõ trong một tài liệu năm 2005 của Bộ Giáo dục Công Giáo, và sau đó được lặp lại trong một tài liệu tiếp theo vào năm 2016, trong đó nói rằng Giáo hội không thể tiếp nhận vào các chủng viện hoặc phong chức cho những người đàn ông “thực hành đồng tính luyến ái, có khuynh hướng đồng tính luyến ái sâu sắc hoặc ủng hộ” điều gọi là văn hóa đồng tính.”

Chủ trương này từ lâu đã bị chỉ trích là kỳ thị người đồng tính và đạo đức giả đối với một tổ chức chắc chắn coi các linh mục đồng tính trong hàng ngũ của mình. Nhà trị liệu tâm lý quá cố Richard Sipe, một tu sĩ dòng Biển Đức từng giảng dạy trong các chủng viện Hoa Kỳ, đã ước tính vào đầu những năm 2000 rằng có tới 30% giáo sĩ Hoa Kỳ có khuynh hướng đồng tính luyến ái.

Cố Linh mục Donald Cozzens, một giám đốc chủng viện, cho biết tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn, và khẳng định trong cuốn sách “Bộ mặt thay đổi của chức linh mục” rằng giới linh mục ở Hoa Kỳ ngày càng trở thành một người đồng tính, vì rất nhiều người đàn ông dị tính đã rời bỏ chức linh mục để kết hôn và lập gia đình.

Các linh mục trong Giáo Hội Công Giáo theo nghi thức Latinh không thể kết hôn, trong khi những linh mục trong các giáo hội theo nghi lễ Đông phương thì có thể. Giáo huấn của Giáo hội cho rằng những người đồng tính phải được đối xử một cách đàng hoàng và tôn trọng nhưng hoạt động đồng tính luyến ái là “rối loạn về bản chất”.

Đức Phanxicô đã tái khẳng định mạnh mẽ lệnh cấm của Vatican đối với các linh mục đồng tính trong cuộc họp ngày 20 tháng 5 với các giám mục Ý, nói đùa rằng “đã có một bầu không khí ngu ngốc” trong các chủng viện, các phương tiện truyền thông Ý đưa tin, sau khi đưa tin ban đầu từ trang tin đồn Dagospia.

Tiếng Ý không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ của Đức Phanxicô, và Đức Giáo Hoàng người Argentina trước đây đã có những lỗi lầm về ngôn ngữ khiến nhiều người phải nhướng mày. Vị giáo hoàng 87 tuổi người Argentina thường nói chuyện thân mật, nói đùa bằng tiếng lóng và thậm chí chửi rủa lúc riêng tư.

Tuy nhiên, ngài vốn nổi tiếng trong việc tiếp cận những người Công Giáo LGBTQ+, bắt đầu từ bình luận nổi tiếng “Tôi là ai để phán xét” vào năm 2013 về một linh mục từng cố tình có một người tình đồng tính trong quá khứ. Ngà đã phục vụ những người Công Giáo chuyển giới, cho phép các linh mục ban phước cho các cặp đồng tính và kêu gọi chấm dứt luật chống đồng tính, ngài nói trong một cuộc phỏng vấn năm 2023 với Associated Press rằng “Đồng tính luyến ái không phải là một tội ác.”

Tuy nhiên, đôi khi ngài xúc phạm những người LGBTQ+ và những người ủng hộ họ, kể cả trong cùng một cuộc phỏng vấn trong đó, ngài ngụ ý rằng mặc dù đồng tính luyến ái không phải là một tội ác nhưng đó là một tội lỗi. Sau đó, ngài nói rõ rằng ngài đề cập đến hoạt động tình dục và bất cứ quan hệ tình dục nào ngoài hôn nhân giữa một người đàn ông và một người phụ nữ đều là tội lỗi trong mắt Giáo hội.

Và gần đây nhất, ngài đã ký vào một tài liệu của Vatican khẳng định rằng phẫu thuật chuyển giới là vi phạm nghiêm trọng nhân phẩm.

Thừa tác vụ Những Cách thức Mới, tổ chức ủng hộ những người Công Giáo LGBTQ+, đã hoan nghênh lời xin lỗi của Đức Phanxicô hôm thứ Ba và cho biết họ xác nhận rằng “việc sử dụng những lời nói bêu xấu là một cách nói thông tục bất cẩn”. Nhưng giám đốc của nhóm, Francis DeBernardo, đã đặt câu hỏi về nội dung cơ bản trong những bình luận của giáo hoàng và lệnh cấm nói chung đối với người đồng tính trong chức linh mục.

“Nếu không có sự giải thích rõ ràng, những lời nói của ngài sẽ được hiểu như một lệnh cấm chung chung về việc nhận bất cứ người đồng tính nào vào chủng viện,” DeBernardo nói trong một thông cáo, đồng thời yêu cầu một tuyên bố rõ ràng hơn về quan điểm của Đức Phanxicô về các linh mục đồng tính “rất nhiều người trong số họ trung thành phục vụ dân Chúa mỗi ngày.”

Andrea Rubera, người phát ngôn của Paths of Hope [Các Nẻo đường Hy vọng], một hiệp hội các Ki-tô hữu LGBTQ+ ở Ý, cho biết ông rất nghi ngờ khi lần đầu tiên đọc về những bình luận của giáo hoàng, và sau đó buồn khi không có sự phủ nhận nào từ Vatican. Ông nói, điều đó cho thấy rằng Giáo hoàng và Vatican vẫn có “cái nhìn hạn chế” về thực tại của những người LGBTQ+.

Ông nói: “Một lần nữa, chúng tôi hy vọng rằng đã đến lúc tiến hành một cuộc thảo luận trong Giáo hội nhằm đào sâu hơn vấn đề LGBT, đặc biệt là từ kinh nghiệm của chính người dân”.

‘Câu nói hớ’ đó của Đức Giáo Hoàng

D.J. Flynn, tổng biên tập của The Pillar thì gọi đó là một “câu nói hớ” (gaffe) của Đức Phanxicô và ông gọi tuyên bố của Phòng Báo chí Tòa thánh là “một lời gần như xin lỗi” về việc có người gán chữ “frociaggine” cho Đức Phanxicô khi nói về người đồng tính. Chữ này thông thường vẫn được hiểu là “faggotry”, một lời bêu xấu những người đàn ông đồng tính.

Sau khi nhắc lại tuyên bố của Ông Bruni rằng: Đức Phanxicô “không bao giờ có ý xúc phạm hoặc bày tỏ quan điểm của mình bằng ngôn ngữ kỳ thị người đồng tính”, và ngài “gửi lời xin lỗi đến những người cảm thấy bị xúc phạm khi sử dụng một thuật ngữ đã do người khác báo cáo”, Flynn nhận định như sau: “tôi đã kết hôn được gần nửa cuộc đời nên tôi biết đôi điều về lời xin lỗi”.

Và điều này thật thú vị. Tuyên bố của Vatican không nói: ‘Đức Thánh Cha hối hận vì đã sử dụng ngôn ngữ xúc phạm, khi ngài biết rằng, như Sách Giáo lý dạy, những người có ‘khuynh hướng đồng tính luyến ái sâu xa… phải được chấp nhận với sự tôn trọng, lòng trắc ẩn và sự nhạy cảm.’”

Thay vào đó, Vatican nói gần như rằng Đức Thánh Cha Phanxicô lấy làm tiếc vì một số người đã bị xúc phạm và ngài không có ý sử dụng một thuật ngữ xúc phạm - và sau đó chỉ ra rằng những người khác mới là người báo cáo việc sử dụng thuật ngữ này.

Lời xin lỗi của Vatican, theo hình thức được đưa ra, sẽ không dập tắt được một đợt tin tức khác về vấn đề này. Và trong khi những nhận xét của Đức Giáo Hoàng khẳng định cam kết của ngài đối với hướng dẫn năm 2005 của Vatican về tuyển sinh chủng viện và các ứng viên đồng tính, thì ngôn ngữ mà ngài dường như sử dụng rõ ràng là không phù hợp với các nguyên tắc “tôn trọng, từ bi và nhạy cảm”.

Nếu bạn muốn, đó là “cuộc nói chuyện trong phòng thay đồ”, dường như được thốt ra sau những cánh cửa đóng kín, và tuyên bố của Vatican không có khả năng làm giảm bớt những lời chỉ trích.

Nhưng ngoài những người (đúng) nêu lên mối lo ngại về ngôn ngữ của giáo hoàng, cũng sẽ có những người lấy tin tức để chỉ trích chính sách mà ngài đang đề cập - cụ thể là chính sách mà Giáo hội đặt ra các tiêu chuẩn, dựa trên các nguyên tắc thần học, về việc đào tạo linh mục và phong chức cho những người đàn ông xác định là người đồng tính.

Về vấn đề quan trọng đó, tôi kỳ vọng rằng nhận xét này sẽ là dịp mà một nhóm người ủng hộ giáo hoàng lâu năm - những người tin rằng giáo hoàng có thể ủng hộ một “sự thay đổi mô hình” về đạo đức tình dục và y tế – sẽ bắt đầu bày tỏ sự bất mãn của họ một cách kịch liệt hơn với Đức Phanxicô, và niềm tin của họ rằng giáo hoàng đã đánh lừa họ.

Sẽ không lâu nữa trước khi chúng ta đọc được những bài suy nghĩ trong đó các nhà bình luận thế tục và những người “cấp tiến” về mặt thần học thống khổ khi thấy triều giáo hoàng của Đức Phanxicô không bao giờ như họ mong muốn, và rằng ngài chưa bao giờ là con người mà họ đã tin tưởng.

Ở đây có một sự so sánh giữa Đức Phanxicô và Joe Biden, mặc dù đó là một sự so sánh không hoàn hảo.

Là những người Công Giáo cùng thời, cả hai đều sử dụng lối hùng biện thiên tả khiến những người bảo thủ xã hội (hoặc giáo lý) rất lo lắng. Nhưng trong các định chế của họ, cả hai vị cũng thấy một nhóm người cực tả cho rằng các vị là một phần của vấn đề chứ không phải là giải pháp và những người ngày càng lên tiếng về vễn ảnh đó.

Đối với Biden, nhóm đó được tạo thành từ những người Berniecrat (Bernie Trị] trẻ tuổi và những người khác cho rằng tổng thống đã xử lý sai nghiêm trọng cuộc chiến Gaza.

Đối với Đức Phanxicô, nhóm đó không còn trẻ nữa. Nó chủ yếu bao gồm các học giả và các loại giáo hội theo “Tinh thần Vatican II”, những người tin rằng giáo hoàng sẽ làm nhiều hơn nữa để giải quyết sự bất mãn của họ đối với Đức Gioan Phaolô II và sự lãnh đạo Giáo hội của Đức Bênêđíctô XVI.

Đối với Biden, đây là một vấn đề bầu cử và ông ấy muốn tìm cách củng cố sự ủng hộ của các đảng viên Đảng Dân chủ trẻ tuổi theo phong cách Bernie trước tháng 11, kẻo ông sẽ thấy họ ngồi ngoài trong Ngày bầu cử.

Đối với Đức Phanxicô, tất cả những điều đó chỉ là vấn đề đối với ngài nếu ngài nhìn Giáo hội dưới góc độ một định chế chính trị, và nếu ngài coi triều giáo hoàng của mình như một “chính quyền” có chương trình nghị sự, thay vì là một thời kỳ lèo lái.

Vấn đề là rất nhiều người, cả trong lẫn ngoài Giáo hội, đều nhìn nhận mọi việc theo hướng đó - và họ coi các triều giáo hoàng là cơ hội để thúc đẩy các chương trình nghị sự thần học hoặc thực tiễn của họ cho Giáo hội.

Bất cứ ai nhìn nhận một giáo hoàng theo cách này đều cần phải suy nghĩ lại. Và trong mức độ Giáo hội đã thấm nhuần tâm lý đó vào lối sống của mình thì tất cả chúng ta đều cần phải suy nghĩ lại.

Trên thực tế, trong vài thập niên tới, Giáo hội sẽ cần suy ngẫm nhiều hơn về cách chúng ta trình bày và nói về chức giáo hoàng, kẻo nó ngày càng bị đóng khung như một loại chức vụ tiên tri do một đạo sư (guru) nắm giữ - hoặc như một vị trí thuần túy chính trị, với mục đích là thúc đẩy cương lĩnh của đảng giáo hội của mình.

Chức vụ giáo hoàng là việc thực thi quyền lực gián tiếp - giáo hoàng nắm giữ chìa khóa, vì tất cả chúng ta đều chờ đợi sự tái lâm của Chúa. Và quan điểm cánh chung về giáo hoàng nên nhắc nhở chúng ta rằng vị đại diện (vicar) chủ yếu là người quản lý - công việc của ngài là truyền lại một cách trung thực những gì ngài đã nhận được, giúp nó thịnh vượng và hưng thịnh, vừa bảo tồn vừa canh tác nó, với tư cách một người làm vườn.

Trong phạm vi mà giáo hoàng nên có một “chương trình nghị sự” hoặc “một cương lĩnh”, đó là để thực hiện những điều đó.
Đó có thể là cách Đức Phanxicô nhìn ngôi vị giáo hoàng - như một người quản lý những mầu nhiệm vượt quá tầm hiểu biết của chúng ta. Có thể những người tiền nhiệm gần đây của ngài cũng đã nhìn nhận điều đó như vậy. Nhưng trong chừng mực trong Giáo hội, bất cứ ai trong chúng ta cho phép mình coi giáo hoàng như một loại Tổng thống, thì chúng ta chắc chắn sẽ thất vọng.

Một giáo hoàng không bao giờ nên có các cuộc thăm dò ý kiến trước mặt mình - và bất cứ giáo hoàng tốt nào cũng không bao giờ làm như vậy. Khán giả duy nhất mà ngài cần làm hài lòng là một - sự phán xét của Thiên Chúa Toàn Năng, Đấng mà tất cả chúng ta sẽ phải đối diện.